Электрон рақамли имзо (ЭРИ) нима?

Электрон рақамли имзо (ЭРИ) - бу электрон ҳужжатнинг ҳақиқийлигини тасдиқлаш имконини берувчи технологиядир. У қоғоздаги қўл имзосига ўхшаш, лекин электрон муҳитда ишлатилади. ЭРИ криптография принципларига асосланган ва икки калитдан иборат: очиқ ва ёпиқ. Ёпиқ калит имзо яратиш учун, очиқ калит эса уни текшириш учун ишлатилади. Бу маълумотларнинг хавфсизлиги ва махфийлигини, шунингдек ҳужжатнинг муаллифлигини ва бутунлигини тасдиқлайди.

ЭРИнинг асосий жиҳатлари ва афзалликлари:

Аутентификация

ЭРИ ҳужжат маълум бир шахс ёки ташкилот томонидан имзоланганини тасдиқлайди ва номаълум ёки сохта муаллифлик имкониятини истисно қилади.

Бутунлик

Имзо ҳужжат имзолангандан кейин ўзгартирилмаганини кафолатлайди. Ҳужжатга имзо қўйилгандан кейин қилинган ҳар қандай ўзгартириш имзони ҳақиқий эмас қилади.

Рад этиб бўлмаслик

ЭРИ фақатгина ҳужжатни имзолаш учун ноёб калитга эга бўлган жўнатувчи томонидан яратилиши мумкин бўлганлиги сабабли, жўнатувчининг ҳужжат муаллифлигидан воз кечиш ҳолатини олдини олади.

Юридик аҳамият

Кўплаб мамлакатларда электрон имзолар анъанавий қўл имзолари билан бир хил юридик кучга эга.

ЭРИ турли соҳаларда, жумладан электрон ҳукумат, онлайн-банкинг, электрон савдо ва бошқа кўплаб соҳаларда кенг қўлланилади, бу ерларда цифровий ҳужжатларнинг хавфсизлиги ва ҳақиқийлигини таъминлаш зарур.

Юридик ва жисмоний шахсларнинг рақамли имзолари ўртасидаги фарқ уларнинг қўлланилиши, бошқарилиши ва ҳуқуқий жавобгарлигида намоён бўлади.

Қўлланилиши

• Жисмоний шахснинг рақамли имзоси: шахсий тарзда қўлланилади. У аниқ бир шахсга боғлиқ бўлиб, ҳужжатларни имзолаш, транзакцияларни тасдиқлаш ёки рақамли муҳитда шахсни идентификация қилиш учун ишлатилади.
• Юридик шахснинг рақамли имзоси: ташкилот томонидан амалга ошириладиган ҳужжатлар ва ҳаракатлар учун қўлланилади. У турли ходимлар томонидан уларнинг ваколатлари доирасида ишлатилиши мумкин, лекин барча ҳаракатлар ташкилот номидан амалга оширилади.

Бошқариш ва кириш

• Жисмоний шахс учун: рақамли имзо калити шахсий ва бошқа шахсларга берилмаслиги керак. Уни сақлаш ва ишлатиш учун жавобгарлик калит эгасига тегишли.
• Юридик шахс учун: рақамли имзолардан фойдаланиш бўйича ички сиёсатлар, жумладан жавобгар шахсларни тайинлаш, киришни бошқариш ва ишлатишни назорат қилиш мумкин.

Юридик жавобгарлик

• Жисмоний шахснинг имзоси: шахсий жавобгарлик билан боғлиқ. Бу дегани, маълум бир инсон ўз рақамли имзоси билан имзоланган барча ҳужжатлар учун жавобгар.
• Юридик шахснинг имзоси: жавобгарлик ташкилотнинг ўзига юкланади. Бу шуни англатадики, ушбу имзодан фойдаланган ҳолда амалга оширилган ҳаракатлар учун ташкилот жавоб беради, нафақат муайян шахс.

Олиш жараёни

• Жисмоний шахс учун: рақамли имзо олиш жараёни одатда шахсий ҳужжатларни тақдим этиш ва шахсни тасдиқлашни талаб қилади.
• Юридик шахс учун: ташкилотнинг статусини тасдиқловчи ҳужжатлар, масалан, рўйхатдан ўтиш гувоҳномаси, компания устави ва ваколатли шахслар учун ишончномалар тақдим этилиши керак.

Бу фарқлар жисмоний ва юридик шахсларнинг фаолияти ва жавобгарлигининг турлича кўриниши билан боғлиқ. Жисмоний ва юридик шахслар ўз рақамли имзоларини диққат билан бошқариши ва уларнинг нотўғри ишлатилишини олдини олиши муҳим.